Verses for the Royal Barge Procession/ กาพย์เห่เรือ

Prince Dhammdhibet (1715 – 1755)

ของ เจ้าฟ้าธรรมาธิเบศร

English Translation: Chamnongsri Rutnin

แปล : คุณหญิงจำนงศรี รัตนิน (หาญเจนลักษณ์)

Golden Hamsa Barge

บทเห่ชมเรือ

In Praise of the Barges

ปางเสด็จประเวศด้าว ชลาไลย

ทรงรัตนพิมานไชย กิ่งแก้ว

พรั่งพร้อมพวกพลไกร แหนแห่

เรือกระบวนต้นแพร้ว เพริศพริ้งพายทองฯ

When the King journeys on water

He graces the jewelled throne

Amid his magnificent entourage

Of golden barges in proud procession

พระเสด็จโดยแดนชล ทรงเรือต้นงามเฉิดฉาย

กิ่งแก้วแพร้วพรรณราย พายอ่อนหยับจับงามงอน

The King journeys by water

On the glorious Royal Barge

That sparkled like jewels

Gleaming paddles dip and rise

นาวาแน่นเป็นขนัด ล้วนรูปสัตว์แสนยากร

เรือริ้วทิวธงสลอน สาครลั่นครั้นครื้นฟอง

Barges shaped like mighty beasts

Throng the sovereign fleet

Attendant barges with flying banners

Stir the turbulent tide

Garuda-seize-Naga Barge and Smatchai Barge,Temple of the Emerald Buddha murals

เรือครุฑยุดนาคหิ้ว ลิ่วลอยมาพาผันผยอง

พลพายกรายพายทอง ร้องโห่เห่โอ้เห่มา

Garuda-seize-Naga Barge glides

Like Garuda in windswept skies

Crewsmen ply their golden blades

And intone the royal bargesongs

สรมุขมุขสี่ด้าน เพียงพิมานผ่านเมฆา

ม่านกรองทองรจนา หลังคาแดงแย่งมังกร

Four-sided pavilions as exquisite

As if wrought in celestial realm

With curtains of woven gold

And dragoned roof of scarlet

สมรรถไชยไกรกาบแก้ว แสงแวววับจับสาคร

เรียบเรียงเคียงคู่จร ดังร่อนฟ้ามาแดนดิน

Smatchais be-diamond the water

With sparkles of reflected light

In double lines they proudly glide

As if flying down from the skies

Hamsa, Wat Suthat Thepwararam murals

สุวรรณหงส์ทรงพู่ห้อย งามชดช้อยลอยหลังสินธุ์

เพียงหงส์ทรงพรหมินทร์ ลินลาศเลือนเตือนตาชม

Golden Hamsa holding his tassel

Rides acrest the flowing tide

Beautiful as Brahma’s bird

As he wings his aerial flight

เรือไชยไวว่องวิ่ง รวดเร็วจริงยิ่งอย่างลม

เสียงเส้าเร้าระดม ห่มท้ายเยิ่นเดินคู่กัน ฯ

Armed Barges fast as wind

Skim the current in two files

Bargesongs resounding high

As the crews urge their crafts

Kajasi , Temple of the Emerald Buddha murals

คชสีห์ทีผาดเผ่น ดูดังเป็นเห็นขบขัน

ราชสีห์ทียืนยัน คั่นสองคู่ดูยิ่งยง

Kajasi ready to pounce

Seems as real as though alive

Rajasi rearing high

Moves in two alternate pairs

เรือม้าหน้ามุ่งน้ำ แล่นเฉื่อยฉ่ำลำระหง

เพียงม้าอาชาทรง องค์พระพายผายผันผยอง

Horses speed forward

Shaped as slender and sleek

As the fleet-footed steeds

Of the swift Wind God

Singha,Temple of the Emerald Buddha murals

เรือสิงห์วิ่งเผ่นโผน โจนตามคลื่นฝืนฝาฟอง

ดูยิ่งสิงห์ลำพอง เป็นแถวท่องล่องตามกัน

Singha Barges prance

Atop the dancing waves

More arrogant and brave

The proud lions of the jungle

Naga, Photo by Khunying Chamnongsri Hanchanlash

นาคาหน้าดังเป็น ดูเขม้นเห็นขบขัน

มังกรถอนพายพัน ทันแข่งหน้าวาสุกรี

Naga Barges with faces

That seem as Though alive

Dragon Barges speed by

Overtaking the Serpents

เลียงผาง่าเท้าโผน เพียงโจนไปในวารี

นาวาหน้าอินทรี ที่ปีกเหมือนเลื่อนลอยโพยม

Rearing Mountain Goats

Spring forward on the water

Barges with face of eagles

Glide as though winging the sky

ดนตรีมี่อึงอล ก้องกาหลพลแห่โหม

โห่ฮึกครึกครื้นโครม โสมนัสชื่นรื่นเริงพล

Sonorous music swells

Voice and drums resound

Bargesongs echo loud

Intoned by the jubilant crews

กรีธาหมู่นาเวศ จากนคเรศโดยสาชล

เหิมหื่นชื่นกระมล ยลมัจฉาสารพันมี ฯ

Barges leave the capital

In regal magnificence

With joy and exultation

Over path of myriad fish

II

บทชมปลาMusing on the Fish

Wat Suthat Thepwararam murals

พิศพรรณปลาว่ายเคล้า คลึงกัน ถวิลสุดาดวงจันทร์ แจ่มหน้า มัตสยาย่อมพัวพัน พิศวาส ควรฤพรากน้องช้า ชวดเคล้าคลึงชม

Watching fish glide in fondling pairs

I yearn for the moon-glory of your face

T’is the finny tribe’s nature to procreate

Should I then be so long bereft of my own love?

พิศพรรณปลาว่ายเคล้า คิดถึงเจ้าเศร้าอารมณ์ มัสยายังรู้ชม สมสาใจไม่พามา

Watching fish glide in fondling pairs

My ravaged heart reaches out in longing

For e’en the scaly fish relish in loving

The blame is mine for leaving behind my own love

นวลจันทร์เป็นนวลจริง เจ้างามพริ้งยิ่งนวลปลา คางเบือนเบือนหน้ามา ไม่งามเท่าเจ้าเบือนชาย

Pearly Moongleam though gleaming

Is transcended by your surpassing beauty

Twisted-Jaw twirls towards me

Not as enchantingly as when you, in shyness, avert your face

เพียนทองงามดั่งทอง ไม่เหมือนน้องห่มตาดพราย กระแหแหห่างชาย ดั่งสายสวาทคลาดจากสม

Golden Tapian gorgeous as gold

Vies not with you in your golden raiment

Affrighted Startle Fish flee from men

Like my own beloved secluded from love

แก้มช้ำช้ำใครต้อง อันแก้มน้องช้ำเพราะชม ปลาทุกทุกข์อกตรม เหมือนทุกข์พี่ที่จากนาง

Why are Bruised Cheeks’ cheeks so bruised?

My dearest’s are bruised with my caresses

Dukha Fish’s name sounds like sadness

Echoing my distress when deprived of you

น้ำเงินคือเงินยวง ขาวพรายช่วงสีสำอาง ไม่เทียบเปรียบโฉมนาง งามเรืองเรื่อเนื้อสองสี

Silver Dew is like the purest silver

Shimmering wonderous hues of white,

But its silver sheen is out-beautied

By the warm tinge of your honeyed skin.

Wat Suthat Thepwararam murals

ปลากรายว่ายเคียงคู่ เคล้ากันอยู่ดูงามดี แต่นางห่างเหินพี่ เห็นปลาเคล้าเศร้าใจจร

In twosomes sweep the Dapper Fish

A vision of harmony that beguiles the eye

But the cruel distance that divides you and I

Renders the sight a dire torment

หางไก่ว่ายแหวกว่าย หางไก่คล้ายไม่มีหงอน คิดอนงค์องค์เอวอร ผมประบ่าอ่าเอี่ยมไร

Cock’s Tail Fish swim hither and thither

Like tails of roosters without crests

How I miss my love with her pliant waist

And long hair that lilt on her shoulders!

ปลาสร้อยลอยล่องชล ว่ายเวียนวนปนกันไป เหมือนสร้อยทรงทรามวัย ไม่เห็นเจ้าเศร้าบ่วาย

Chain Fish thread the tides

Tangling within their own finny throng

Like chains entwined on your dear breast

Oh, how my heart aches at our severence!

เนื้ออ่อนอ่อนแต่ชื่อ เนื้อน้องฤๅอ่อนทั้งกาย ใครต้องข้องจิตชาย ไม่วายนึกตรึกตรึงทรวง

Tender Flesh Fish is tender only name

But your whole frame is tenderness embodied

Any man who touches you is bewitched

And haunted by memories of enchantment

ปลาเสือเหลือที่ตา เลื่อมแหลมกว่าปลาทั้งปวง เหมือนตาสุดาดวง ดูแหลมล้ำขำเพราคม

Tiger Fish with the keenest vision

Surpassing other denizens’ of the tide

Reminds me of my beloved’s exquisite eyes

Their dark, sweet depths filled with beauty

แมลงภู่คู่เคียงว่าย เห็นคล้ายคล้ายน่าเชยชม คิดความยามเมื่อสม สนิทเคล้าเจ้าเอวบาง

Snake-Head Fish swim side by side

A winsome pair of look-alikes

Stirring thoughts of the connubial bliss

That I used to savor with my slender nymph

หวีเกศเพศชื่อปลา คิดสุดาอ่าองค์นาง หวีเกล้าเจ้าสระสาง เส้นเกศสลวยรวยกลิ่นหอม

Hair Comb is this fish’s name

Bringing again thoughts of my dearest

For you were wont to comb your tresses

Whence wafted the riches of fragrance

ชะแวงแฝงฝังแนบ ชะวาดแอบแปบปนปลอม เหมือนพี่แอบแนบถนอม จอมสวาทนาฏบังอร

Close to the banks nestle shy Chawaengs

With whom Paebs mingle and Chawaads hide

Like when I embraced my treasured bride

And lavished on her my fond love

พิศดูหมู่มัจฉา ว่ายแหวกมาในสาคร คะนึงนุชสุดสายสมร มาด้วยพี่จะดีใจ

Musing over the throng of fish

That flicker by under the rippling waves

I think only of you who are my love

Joy would fill me if you were by my side.

III

บทชมไม้

MUSING ON THE FLOWERS

Wat Suthat Thepwararam murals

เรือชายชมมิ่งไม้ มีพรรณ

ริมท่าสาครคันธ์ กลิ่นเกลี้ยง

เพล็ดดอกออกแกมกัน ชูช่อ

หอมหื่นรื่นรสเพี้ยง กลิ่นเนื้อนวลนาง ฯ

Coasting the river’s leafy bank

Varied flowers vie in fragrance

Scented buds blow in profusion

As heady as the scent of my dear love

เรือชายชมมิ่งไม้ ริมท่าไสวหลากหลายพรรณ

เพล็ดดอกออกแกมกัน ส่งกลิ่นเกลี้ยงเพียงกลิ่นสมร

Coasting the river’s leafy bank

Where flowers grow in lavish abandon

Scented buds blow in profusion

Recalling the perfume of my sweet love

Painted porcelain of flowers and birds, Temple of the Emerald Buddha

ชมดวงพวงนางแย้ม บานแสล้มแย้มเกสร

คิดความยามบังอร แย้มโอษฐ์ยิ้มพริ้มพรายงาม

Seeing the blossoms of Smiling Lady

Whose tender petals have begun to unfurl

I recollect your petal lips which curls

And wreathes into the loveliest of smiles

จำปาหนาแน่นเนื่อง คลี่กลีบเหลืองเรืองอร่าม

คิดคนึงถึงนงราม ผิวเหลืองกว่าจำปาทอง

Thickly blooming Champa unfolds

Its gentle petals in yellow luxuriance

I recall the gold of your complexion

Excelling the magnificence of golden Champa

Painted porcelain of flowers and birds, Temple of the Emerald Buddha

ประยงค์ทรงพวงห้อย ระย้าย้อยห้อยพวงกรอง

เหมือนอุบะนวลออง เจ้าแขวนไว้ให้เรียมชม

Prayong trails its blossoms

Festooning itself with dangling blooms

Like garlands you used to hang in my room

Floral ornaments you so lovingly wreathed

พุดจีบกลีบแสล้ม พิกุลแกมแซมสุกรม

หอมชวยรวยตามลม เหมือนกลิ่นน้องต้องติดใจ

Fragile-petaled Pudjeep

Peeps out among Pikul and Sukrom

Scenting the soft-blowing wind

Like your soft unforgettable scent

สาวหยุด พุดทชาด บานเกลื่อนกลาดดาษดาไป

นึกน้องกรองมาไลย วางให้พี่ข้างที่นอน ฯ

Saoyud and Buddhachard

Are blooming in lavish opulence

Reminding me of the leis you wroughted

And laid out for me by my bed

Painted porcelain of flowers and birds, Temple of the Emerald Buddha

พิกุลบุนนาคบาน กลิ่นหอมหวานซ่านขจร

แม้นนุชสุดสายสมร เห็นจะวอนอ้อนพี่ชาย

Fragrant Pikul and Bunnag

Infuse the air with alluring sweetness

Were you here with me, my enchantress,

How you’d beseech me to gather them

เต็งแต้วแก้วกาหลง บานบุษบงส่งกลิ่นอาย

หอมอยู่ไม่รู้หาย คล้ายกลิ่นผ้าเจ้าตราตรู

Teng, Taew, Kaew, Kalong

Unfurl and breathe forth their perfumes

As lastingly redolent as the sweet infusion

That bescents my dearest’s dresses

มลิวันพันจิกจวง ดอกเป็นพวงร่วงเรณู

หอมมาน่าเอ็นดู ชูชื่นจิตต์คิดวนิดา

Maliwan entwines Jik and Juang

Dusting powdery pollens from its blossoms

A wind-wafted redolence so winsome

That my thoughts wander back to you

ลำดวนหวนหอมตระหลบ กลิ่นอายอบสบนาสา

นึกถวิลกลิ่นบุหงา รำไปเจ้าเศร้าถึงนาง

Voluptuous Lamduan spreads

Its heady scent that arouses memories

Of the intricate and perfumed potpuri

How sadly I yearn for you

รวยรินกลิ่นรำเพย คิดพี่เชยเคยกลิ่นปราง

นั่งแนบแอบเอวบาง ห่อนแหห่างว่างเว้นวัน

Softly wafts the fragrance of Rampoey

Like the cheeks I was wont to kiss

I was used to saying close to my sweet

Never allowing a distance between us

ชมดวงพวงมาลี ศรีเสาวภาคย์หลากหลายพรรณ

วนิดามาด้วยกัน จะอ้อนพี่ชี้ชมเชย ฯ

Beautiful is the array of flowers

Flourishing in countless varieties

Had my dear love been here with me

Together we would share the joy

IV

บทชมนก

Musing on the Birds

Wat Suthat Thepwararam murals

รอนรอนสุริยโอ้ อัสดง เรื่อยเรื่อยลับเมรุลง ค่ำแล้ว

รอนรอนจิตจำนง. นุชพี่ เพียงแม่ เรื่อยเรื่อยเรียมคอยแก้ว คลับคล้ายเรียมเหลียว ฯ

Longing, oh, longing, the sun declines

Sighing, oh, sighing, daylight dies in dusk

Longing, oh, longing, my hear sighs for you

Sighing, oh, sighing, I yearn for your soft glance

เรื่อยเรื่อยมารอนรอน ทิพากรจะตกต่ำ สนธยาจะใกล้ค่ำ คำนึงหน้าเจ้าตาตรู

Sighs, oh, sighs of longing

With the setting of the sun

Softly the evening darkens

And fills with vision of you

เรื่อยเรื่อยมาเรียงเรียง นกบินเฉียงไปทั้งหมู่

ตัวเดียวมาพลัดคู่ เหมือนพี่อยู่ผู้เดียวดาย

Sighs, oh, sighs of yearning

Flying birds slant the sky

One flies alone without a mate

As alone and lonely as I

เห็นฝูงยูงรำฟ้อน คิดบังอรร่อนรำกราย สร้อยทองย่องเยื้องชาย เหมือนสายสวาทนาดนวยจร

Seeing Peacocks dance and turn

But I yearn for your nimble grace

Demurely steps Golden Necklace

Like my shy beauty pacing her dainty path

Wat Suthat Thepwararam murals

สาลิกามาตามคู่ ชมกันอยู่สู่สมสมร แต่พี่นี้อาวรณ์. ห่อนเห็นเจ้าเศร้าใจครวญ

Mynah Birds perch in pairs

Feathered lovers in tender passion

But I am drowned in drear desolation

Not to find you within my sight

นางนวลนวลน่ารัก ไม่นวลพักตร์เหมือนทรามสงวน แก้วพี่นี้สุดนวล ดั่งนางฟ้าหน้าใยยอง

White Gleaming Maiden’s sheen is tender

But your face shines sweeter still

My darling’s gentle face shimmers

Like an angel’s in the celestial skies

นกแก้วแจ้วแจ่มเสียง จับไม้เรียงเคียงคู่สอง เหมือนพี่นี้ประคอง รับขวัญน้องต้องมือเรา ฯ

Parakeets screech loud and clear

Pairing in pretty rows upon a tree

Like when I cradle you close against me

In soft embrace, to kiss and soothe

ไก่ฟ้ามาตัวเดียว เดินท่องเที่ยวเลี้ยวเหลี่ยมเขา เหมือนพรากจากนงเยาว์ เปล่าใจเปลี่ยวเหลียวหานาง

All alone the Angel Bird loiters

Meandering among the mountain rocks

Like me in my lone wandering

Vainly searching for my love

แขกเต้าเคล้าคู่เคียง เรียงจับไม้ไซ้ปีกหาง เรียมคะนึงถึงเอวบาง เคยแนบข้างร้างแรมนาน

Pairs of amorous Kaek Taows

Preen their pretty plumes upon a bough

Calling to mind my willow-slim ladylove

So long vanished from my side

ดุเหว่าเจ่าจับร้อง สนั่นก้องซ้องเสียงหวาน ไพเราะเพราะกังวาน ปานเสียงน้องร้องสั่งชาย

Melodious Duwaos continuously carolling

Filling the air with a resounding symphony

Echoing the enchanting melody

Of your sweet accent which men can but obey

โนรีสีปานชาด เหมือนช่างฉลาดวามแต้มลาย ไม่เท่าเจ้าโฉมฉาย ห่มตาดพรายกรายกรมา

Vibrant Noree as bright as painted

A clever craftsman’s crimson creation

But vanquished by the splendored vision

Of my lithesome love attired in gold

Wat Suthat Thepwararam murals

สัตวาน่าเอ็นดู คอยหาคู่อยู่เอกา เหมือนพี่ที่จากมา ครวญหาเจ้าเศร้าเสียใจ

Winsome Satawa lives singly

Patiently seeking a love of its own

The same as I who journeys alone

Singing out to you in sadness

ปักษีมีหลายพรรณ บ้างชมกันขันเพรียกไพร ยิ่งฟังวังเวงใจ ล้วนหลายหลากมากภาษาฯ

Million birds of myriad breeds

Trill songs that set the forest echoing

I feel the grief in my heart deepening

Listening to anthems of thousand tongues

---