Retracing Footprint on the Path

รำลึกทวนรอยเท้าแห่งวิถี

Saksiri Meesomsueb

Translated: Chamnongsri L. Rutnin

Illustration: LittleLark

นกกระดาษตระหนกพร่านบินร่านร่อน

ว่ายว่อนเวิ้งฟ้าน้ำตาเจิ่ง

Paper birds panicked into flight

Reeling in vast tear-filled skies

โครมครืน...ตื่นเตลิดกระเจิดกระเจิง

เปิดเปิง...ปืนอีโบ๊ะรัวโละเละ

Boom, Boom..... scattered in fright

Bang, Bang... ee-poh guns broke the air

สาดกระสุนลูกชำมะเลียงรัวกระหน่ำ

เจ้าตาคมล้มคว่ำลงโผละเผละ

Shot out chamaliang bullets

Bright-eyed ones dropped drooped

เลือดตกอกแตกแหลกเละ

หยดหมาดหยาดเหมะดังเม็ดมณี

Eye-balls burst - broke and bled

Blood dripped dropped like prized gems

เนื้อนวลปริแตกแยกออก

ลิ่มหลาวยาวกว่าศอกตอกเต็มที่

Smooth flesh breached

By powered thrust of iron blades

โหยกรีดหวีดร้องก้องปฐพี

ค่าแค่เสียงแมลงหวี่ วู่วี่ดัง

Screams reverberated through the land

But valued no more than fruit-flies’ buzz

โยกเอยโยกเยก

น้ำตาท่วมเมฆมิหยุดหลั่ง

Back and forth, back and forth

Tears flooded the clouds

กระต่ายน้อยลอยคอท้อประดัง

เหนี่ยวยอดฟ้าคว้าหวังก็พังครืน

Little rabbit, up to its neck in despair,

Grabbed heaven-spire and dragged hope crashing

ปีศาจรุ้งพุ่งพาดฟาดสาย

พุ่งปลายทะลวงอกอันตกตื่น

Rainbow ghost lunged his lightening rod

Ripping through startled chest

รุ้งดื่มเลือดจนเหือดร่าง...ฟ้าครางครืน

ระคนเสียงประเปรี้ยงปืนกำราบปราม

Rainbow ghost sucked dry the blood

The sky-moans mixed with fierce gun-fires

ต้นมะขามต้นนี้หรือต้นไหน

เปีย จุก แกละ ร่ำไห้สะอื้นถาม

Was it this tamarind tree or some other?

Sobbing Pigtail, Topknot and Glae queried

กิ่งนี้หรือกิ่งไหนเล่าไม้งาม

ที่นงราม เจ้าเนื้อแน่นถูกแขวนคอ

Was it on this branch or another, pretty tree,

That they hung the darling maid?

ลมวูบกิ่งไหวร่างไกวแกว่ง

ถูกตีต่อยห้อยต่องแต่ง...ถีบเตะต่อ

Breezes blew, branch bent, body swung

Beaten, battered, kicked as it hung

ไม่ครวญคร่ำไม่ร่ำไห้ไม่ตัดพ้อ

เชือดรัดคอแน่นซิหนอจึงเงียบไป

No words, no cries, no recrimination

Was the rope so tight that you’re silent?

เจ้าตาปลิ้นลิ้นห้อยย้อยถึงคาง

มือสองข้างกำแน่นแค้นไฉน

Your eyes bulged, tongue hung out

Is it rage that so knotted your fist?

แค้นเคืองขอให้ขาดพร้อมขาดใจ....

....เขาฌาปนกิจให้ด้วยเผายาง

Let anger dissolve as breath dissolves

For your corpse they cremated with burning tires

เขาเอามือป้องปากเป็นลำโพง

กุข่าวป่าวโปงอยู่โป้งป้าง

Their cupped hands make megaphones

To trumpet the news they concocted

ว่าเราเป็นกลากเกลื้อนแถมเรื้อนกวาง

ว่าหัวแดง พุงด่าง ก้นเป็นดวง

That we were a fungal and leprous lot

With spotted hinds and scarlet heads

ว่าแล้วเขาปาระเบิดลูกมะกอก

ปืนอีโบ๊ะหมื่นกระบอกก็รับช่วง

Then they threw olive grenades

Ten thousand ee-poh guns responded

ห่ากระสุนลูกชำมะเลียงก็ลิ่วทะลวง

ปลดชีวิตปลิดร่วงลงนอนราย

Spattering Chamaliang bullets

Smashing lives, scattering bodies

ไม่ตายหรอกกรอกลูกหว้ายาวิเศษ

ที่นอนรายตายก็พลิกหงาย

None died but revived by magic wah

The dead were quickened with life

ฆ่าไม่ตาย ค่าไม่ตาย ข้าไม่ตาย

เจ็บก็หาย ตายก็ฟื้น ตื่นใจจริง

Not killed, not dead, we’re alive

the wounded cured, the dead revived

ยังไม่ตาย เรายังอยู่ สู้ยืนหยัด

ฝันและหวังยังแจ่มชัดจรัสยิ่ง

Not killed, still here, standing fast

Hope and dreams beacon-bright

เลือกจำแนกแยกแยะและคัดทิ้ง

เก็บบางสิ่ง ทิ้งบางอย่างหาทางชนะ

We select, analyze and set aside

Keep this, discard that, to find the win-way

เธอฝ่ายหนึ่ง ฉันฝ่ายหนึ่งพึงแจ่มชัด

แตกต่างอย่างยืนหยัดถือสัจจะ

You on your side, we on ours

Differing yet steadfast. With Truth

ข้ามขุนเขาอวิชชาสู่อารยะ

เอาชนะด้วยปัญญาสมค่ามนุษย์

Let’s cross the peaks of ignorance

To reach victory through wisdom of Man

เคียดแค้นเคืองใจดังไฟเผา

บาปหนหลังระหว่างเราให้สิ้นสุด

Like fire burns the vengeful heart

So let die the hatred of days past

"ศัตรูยังคงอยู่ให้สัประยุทธ์

คือโมหะแห่งมนุษย์ฉุดสำนึก"

“Foes to be fought is the abasing Delusion

That inhabits the human mind”

เถิดเหน็บปืนก้านกล้วยไว้ข้างฝา

สร้างเสริมปัญญาไว้สู้ศึก

Come...lay banana guns ‘gainst the wall

And hone our wits for the vital war

ให้เจนจัดรัดกุมลุ่มลึก

ตรึกตรอกครรลองศึกสันติวิธี

Make it sharp of edge and great of depth

Set tactics, draw strategics of peace

หก ตุลา สอง ห้า หนึ่ง เก้า

รำลึกทวนรอยเท้าแห่งวิถี

Sixth October 1976

Retracing footprints on the path

หักนิ้วนับที่ละนิ้วนิ้วละปี

หมดมือตีนพอดีนะเพื่อนรัก

(Count off a finger or a toe for each year

Through both hand and both feet, dear friends

หักนิ้วนับจากวันนั้นถึงวันนี้

ยี่สิบปีพอดีแล้วเพื่อนรัก

Counting fingers from that day to this

It’s been exactly twenty years, dear friends)

หักนิ้วนับจากวันนั้นจนวันนี้

ยี่สิบปีพอดีแล้วเพื่อนรัก

Counting fingers from that day to this

It’s been exactly twenty years, dear friends

6th Oct. 1996

---